Οι Ενεργειακές Κοινότητες και ο Ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης*
Νίκος Χατζηαργυρίου
Οι Ενεργειακές Κοινότητες είναι αστικοί συνεταιρισμοί που δίνουν τη δυνατότητα παραγωγής και διαχείρισης ηλεκτρικής ενέργειας σε συνεργαζόμενους πολίτες, επιχειρήσεις και φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης συμβάλλοντας ταυτόχρονα στη διάχυση του οφέλους σε αυτούς και στην κοινωνία ευρύτερα. Μέσα από τη λειτουργία τους δημιουργείται ταυτόχρονα μία εναλλακτική αντίληψη για το σημαντικό ρόλο που μπορεί να παίξει η τοπική αυτοδιοίκηση στη διαδικασία του ενεργειακού μετασχηματισμού, ενισχύοντας την παραγωγική ανασυγκρότηση σε βιώσιμη κατεύθυνση και μειώνοντας το ενεργειακό κόστος για τους ίδιους τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Οι Ενεργειακές Κοινότητες στην Ελλάδα ιδρύθηκαν με το νόμο 4513 του 2018, ο οποίος αποτέλεσε σημαντική τομή για τον τομέα της ενέργειας στη χώρα μας. Από την δημοσίευση του, ιδρύθηκε ένας μεγάλος αριθμός ενεργειακών κοινοτήτων, που ξεπερνά τις 1000. (Στη μελέτη του Green Tank το Νοέμβριο 2022 καταγράφηκαν 1406).
Δικαίωμα συμμετοχής σε μια Ενεργειακή Κοινότητα έχουν όλα τα φυσικά πρόσωπα με πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα, νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου καθώς και Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Α’ και Β’ βαθμού). Έχουν τεθεί συγκεκριμένα κριτήρια εντοπιότητας, εξασφαλίζοντας κατ’ αυτό τον τρόπο την αύξηση της ωφέλειας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Εφαρμόζεται -βάσει πλαισίου- ένα μοντέλο δημοκρατικής συμμετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, καθώς κάθε μέλος έχει μία ψήφο, ανεξαρτήτως του μεριδίου το οποίο κατέχει. Στόχος είναι επίσης η αυξημένη προστιθέμενη αξία σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, δημιουργώντας ταυτόχρονα συνθήκες περιφερειακής ανάπτυξης και παραγωγικής ανασυγκρότησης σε βιώσιμη κατεύθυνση, αποκεντρώνοντας την παραγωγή ενέργειας και ενισχύοντας την καινοτομία (κοινωνική, τεχνολογική κ.ά.).
Ένα βασικό μοντέλο λειτουργίας σύμφωνα με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο είναι η συλλογική ιδιοκατανάλωση, δηλαδή ο διαμοιρασμός της παραγόμενης ενέργειας από μονάδες ΑΠΕ (φωτοβολταϊκά, μικρές ανεμογεννήτριες, σταθμοί βιομάζας/βιοαερίου/βιορευστών, μικρά υδροηλεκτρικά, κλπ) μεταξύ πολιτών που έχουν κάποιας μορφής οργάνωση. Αυτή τη στιγμή πυρήνας του ενεργειακού διαμοιρασμού στην Ελλάδα είναι το σχήμα του Εικονικού Ενεργειακού Συμψηφισμού. Αυτό σημαίνει ότι συμψηφίζεται η παραγόμενη ενέργειας και η καταναλισκόμενη ενέργεια σε ένα ή περισσότερα σημεία κατανάλωσης. Η θέση της μονάδας παραγωγής και τα σημεία κατανάλωσης μπορεί να βρίσκονται σε διαφορετικές τοποθεσίες χωρίς να υπάρχει άμεση ηλεκτρική διασύνδεση μεταξύ τους.
Οι Δήμοι μπορούν να αναλάβουν διαφορετικούς ρόλους κατά τη διαδικασία δημιουργίας ενεργειακών κοινοτήτων. Ενεργώντας υποστηρικτικά, έχουν τη δυνατότητα να ενεργοποιήσουν τοπικούς παράγοντες όπως πολίτες, επιχειρήσεις, τοπικές αρχές και ενώσεις, κλπ. διαθέτοντας κτιριακές εγκαταστάσεις, όπως στέγες δημοτικών κτιρίων, για την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ. Έτσι λύνουν το σημαντικό πρόβλημα της εύρεσης διαθέσιμου χώρου, ιδιαίτερα σε αστικές περιοχές. Παράλληλα, οι Δήμοι μπορούν να χρησιμοποιούν δικούς τους πόρους για να αναπτύξουν έργα ΑΠΕ που θα υποστηρίξουν και θα ενισχύσουν το τοπικό ενεργειακό σύστημα. Μέσω αυτών των έργων, μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας σε τοπικό επίπεδο, υποστηρίζοντας ευάλωτους πολίτες μέσω οικονομικών ή άλλων δράσεων, όπως ο εικονικός ενεργειακός συμψηφισμός.
Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι Δήμοι έχουν τη δυνατότητα να διεκδικήσουν τυχόν ευκαιρίες χρηματοδότησης. Παραδείγματος χάριν, σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα του Energy Press, το Υπουργείο προετοιμάζει πρόγραμμα σημαντικής επιδότησης των Δήμων για την εγκατάσταση φωτοβολταικών με σκοπό την παροχή ρεύματος για ευάλωτα νοικοκυριά. Προϋπόθεση για να συμμετάσχει ένας Δήμος θα είναι να έχει δημιουργήσει Ενεργειακή Κοινότητα ή να είναι μέλος Ενεργειακής Κοινότητας. (https://energypress.gr/news/programma-enishysis-ton-dimon-etoimazei-ypen-gia-tin-egkatastasi-fotoboltaikon-poy-tha)
Νίκος Χατζηαργυρίου
- Ομ. Καθηγητής ΕΜΠ
- Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος με τον Γιάννη Τζέλη -ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΒΗΜΑ
*Αποσπάσματα από τη μελέτη ”Ο Ρόλος των Ενεργειακών Κοινοτήτων στη Δίκαιη Ενεργειακή Μετάβαση στην Ελλάδα”, Bee Green, Smart Rue ΕΜΠ, Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, Μάιος 2021
