Στις 14 Μαρτίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τις προτάσεις της για την αναμόρφωση του σχεδιασμού της Ηλεκτρικής Αγοράς (EMD – Electricity Market Design). Στην πρόταση αυτή αναγνωρίζεται, εκτός των άλλων, η μεγάλη σημασία για την ενεργειακή μετάβαση των επενδύσεων στα δίκτυα διανομής, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων για την εκμετάλλευση της ευελιξίας των διεσπαρμένων ενεργειακών μονάδων.
Όπως αναφέρουν σε ανακοίνωση τους οι ενώσεις των Ευρωπαίων Διαχειριστών Διανομής (E.DSO και GEODE), στα πλαίσια της αναμόρφωσης της αγοράς, αναμένουν σαφή υποστήριξη των επενδύσεων στα δίκτυα, όχι μόνο για την ανάπτυξη και συντήρηση των φυσικών υποδομών ώστε να εξασφαλισθεί η ευστάθεια και ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών στους καταναλωτές, αλλά και για την εγκατάσταση σύγχρονων τεχνολογιών δικτύων, αυτοματισμών και ψηφιοποίησης.
Ιδιαίτερα οι υπηρεσίες ψηφιοποίησης πρέπει να θεωρούνται πλέον προτεραιότητα στις επενδύσεις, καθώς η λειτουργία των σύγχρονων συστημάτων διανομής εξαρτάται σε αυξανόμενο βαθμό από ψηφιακές («έξυπνες») υπηρεσίες και πρόσβαση σε ολοένα και μεγαλύτερο όγκο δεδομένων, ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στις ανάγκες του νέου αποκεντρωμένου και σύνθετου περιβάλλοντος.
¨Όπως είναι γνωστό, λόγω του μονοπωλιακού χαρακτήρα των δικτύων διανομής, οι επενδύσεις στα δίκτυα, οι οποίες χρειάζονται για την ανάπτυξη, λειτουργία και συντήρηση τους, όπως και τα γενικότερα έσοδα των διαχειριστών, υπόκεινται στον έλεγχο των ρυθμιστικών αρχών ενέργειας.
- α) τα λειτουργικά έξοδα (OPEX) που αντανακλούν το κόστος λειτουργίας των δικτύων και
- β) τα σταθερά έξοδα (CAPEX) τα οποία αντανακλούν τις αποσβέσεις των κεφαλαίων που επενδύονται για υποδομές (νέες εγκαταστάσεις, νέες γραμμές, νέοι υποσταθμοί, αναβαθμίσεις εξοπλισμών κλπ.) και για έργα εκσυγχρονισμού.
Οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να εξασφαλίζουν ότι τα λειτουργικά έξοδα είναι λελογισμένα και οι επενδύσεις αποσκοπούν στη βελτίωση της εξυπηρέτησης των χρηστών του δικτύου και στη μεσοπρόθεσμη μείωση του κόστους λειτουργίας τους. Είναι προφανές ότι το ρυθμιστικό πλαίσιο και, ιδιαίτερα οι κανόνες που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι εταιρείες μπορούν να ανακτήσουν τα κόστη τους, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις επενδύσεις τους.
Τρόποι ρύθμισης που αποσκοπούν κυρίως στην ανάκτηση των σταθερών εξόδων (CAPEX) με ένα ρυθμιστικά οριζόμενο ποσοστό ανάκτησης του κεφαλαίου των επενδύσεων και περνούν τα λειτουργικά έξοδα (OPEX) απευθείας στα τιμολόγια των καταναλωτών, ενθαρρύνουν την εκτέλεση έργων εντάσεως κεφαλαίου, όπως επενδύσεις σε φυσικές υποδομές.
Στην περίπτωση αυτή, προτιμώνται επενδύσεις στις υποδομές δικτύων για να επιλυθεί ένα πρόβλημα π.χ. συμφόρησης ή αύξησης του ηλεκτρικού χώρου, έναντι τεχνολογικών λύσεων που βασίζονται σε αυτοματισμούς και ψηφιοποίηση για την εκμετάλλευση της ευελιξίας ή την εξοικονόμηση ενέργειας, ακόμα και όταν οι εναλλακτικές αυτές λύσεις έχουν μικρότερο κόστος για τους διαχειριστές και συνεπώς για τους καταναλωτές. Αντιθέτως, η εφαρμογή ενός ρυθμιστικού πλαισίου το οποίο δίδει έμφαση στη βελτίωση της αποδοτικότητας λειτουργίας με την επιβολή ενός ανώτατου ορίου OPEX για ένα χρονικό διάστημα, μπορεί να προτιμάται από τους διαχειριστές λόγω της διαφοράς μεταξύ του ορίου OPEX και των μειωμένων εξόδων λειτουργίας που θα προκύψουν λόγω εκσυγχρονισμού των λειτουργιών.
Ένα ακόμα πιο σημαντικό βήμα για την προώθηση του αυτοματισμού και της ψηφιοποίησης των δικτύων είναι η εφαρμογή ανώτατου ορίου στα συνολικά έσοδα (TOTEX) των διαχειριστών, ανεξάρτητα από την κατηγορία εξόδων.
Στην περίπτωση αυτή τα συνολικά έσοδα αντισταθμίζουν το σύνολο των εξόδων επενδύσεων και των λειτουργικών εξόδων και ενθαρρύνουν την επιλογή της πιο αποδοτικής λύσης μείωσης του κόστους, γεγονός που ευνοεί γενικά την εφαρμογή τεχνικών εκσυγχρονισμού και ψηφιοποίησης.
Στην ανακοίνωση τους οι Ευρωπαίοι διαχειριστές τονίζουν την αναγκαιότητα ενός σταθερού και διαφανούς εθνικού ρυθμιστικού πλαισίου, ώστε να πραγματοποιηθούν οι κατάλληλες επενδύσεις και υποστηρίζουν την εφαρμογή πλαισίων με ρύθμιση των εξόδων OPEX και TOTEX, ώστε να παρέχονται κίνητρα για την εφαρμογή τεχνολογιών για εκμετάλλευση της ευελιξίας από τη διαχείριση φορτίου, την αποθήκευση ενέργειας και τα ηλεκτρικά οχήματα. Υποστηρίζουν ότι τέτοια πλαίσια θα βοηθήσουν στη μείωση του συνολικού κόστους και στην αύξηση της αποδοτικότητας της λειτουργίας των δικτύων, ενώ ταυτόχρονα θα εμποδίσουν τη μονομερή εξάρτηση από τις παραδοσιακές επενδύσεις σε φυσικές υποδομές.
Σε εθνικό επίπεδο, έχει ανακοινωθεί υπερδιπλασιασμός των επενδύσεων στα δίκτυα διανομής τα τελευταία χρόνια.
Περισσότερο και από το ύψος των επενδύσεων, σημασία έχει η βέλτιστη ισορροπία μεταξύ των επενδύσεων σε φυσικές υποδομές και επενδύσεων σε αυτοματισμούς και ψηφιοποίηση, συμπεριλαμβανομένων καινοτόμων λύσεων που θα αυξήσουν την προστιθέμενη κοινωνική οικονομική αξία και, ει δυνατόν, την εγχώρια προστιθέμενη αξία.
- Τέτοιες επενδύσεις για την εκμετάλλευση της ευελιξίας περιλαμβάνουν υποδομές τηλεπικοινωνιών και πληροφορικής για την εποπτεία και τον έλεγχο των δικτύων, υποδομές για τον έλεγχο μονάδων και φορτίων, κλπ.
Περιλαμβάνουν έργα εκσυγχρονισμού και ψηφιοποίησης των δικτύων για τη μετατροπή τους σε ευφυή δίκτυα, όπως εγκατάσταση έξυπνων μετρητών, κέντρων ελέγχου, αυτοματισμών, συστημάτων εποπτείας και εξ αποστάσεως ελέγχου του εξοπλισμού, αυτόματης αποκατάστασης βλαβών, ψηφιακών υποσταθμών, γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών, κλπ. Με τι κατάλληλες επενδύσεις μπορεί να επιτευχθεί η αξιόπιστη και αποδοτική λειτουργία του δικτύου χωρίς υπέρμετρη επιβάρυνση των καταναλωτών και με παράλληλη σταδιακή μείωση του λειτουργικού κόστους.
Νίκος Χατζηαργυρίου,
Ομότιμος Καθ. ΕΜΠ, πρώην Πρόεδρος και ΔΝΣ ΔΕΔΔΗΕ
