BLACKOUT ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ-ΠΟΡΤΟΓΑΛΙA
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Φιλαδελφειώτη Ομότιμου καθηγητή του ΕΜΠ Νίκου Χατζηαργυριου στην κ. Βίκυ Κατεχάκη στην Καθημερινή
Τι μπορεί να συνέβη τη Δευτέρα στην Χερσόνησο; Ποια εκτιμάτε ότι είναι τα βασικά τεχνικά αίτια του μπλακ άουτ; Πόσο ρεαλιστικ είναι να αποδοθεί το συμβάν στην υπερβολική παραγωγή από ΑΠΕ και στο διασυνοριακό εμπόριο ενέργειας;
Είναι παρακινδυνευμένο να κάνει κάποιος εκτίμηση για τα βασικά τεχνικά αίτια αυτού του μπλακ άουτ με τις υπάρχουσες μέχρι τώρα πληροφορίες. Από τις δηλώσεις των διαχειριστών των συστημάτων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας και Πορτογαλίας φαίνεται να αποκλείεται η περίπτωση κυβερνοεπίθεσης και η απόδοση σε σπάνια μετεωρολογικά φαινόμενα, η οποία διαψεύσθηκε. Οι τελευταίες πληροφορίες από τη REE της Ισπανίας αναφέρουν ότι το εθνικό σύστημα ήταν σε ασφαλή κατάσταση πριν τη διαταραχή, όταν συνέβησαν εντός δευτερολέπτων δύο ταυτόχρονα γεγονότα στο Νοτιοδυτικό τμήμα της Ιβηρικής χερσονήσου τα οποία οδήγησαν σε απότομη απώλεια σημαντικού μέρους της παραγωγής. Αυτές οι απώλειες προκάλεσαν στα επόμενα δευτερόλεπτα ταλαντώσεις ισχύος στο σύστημα, με αποτέλεσμα το αυτόματο άνοιγμα της διασυνδετικής γραμμής με το Γαλλικό σύστημα. Όλη αυτή η αλυσίδα των διαδοχικών γεγονότων συνέβη σε μόλις 5 δευτερόλεπτα. Με αυτά τα δεδομένα δεν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη ένδειξη ότι το συμβάν οφείλεται σε υπερβολική παραγωγή ΑΠΕ και δεν είναι προφανές πώς ένα τέτοιο φαινόμενο θα επηρέαζε τη λειτουργία των συστημάτων της Ιβηρικής χερσονήσου αν δεν υπήρχε ανταλλαγή ενέργειας με το Γαλλικό σύστημα.
-Υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στο ενεργειακό σύστημα της Ιβηρικής και της Ελλάδας; Μπορεί να προκύψει αντίστοιχος κίνδυνος και για τη χώρα μας, εξαιτίας της αυξανόμενης διείσδυσης ΑΠΕ και των περιορισμένων διασυνδέσεων;
Προβλήματα μπλακουτ μπορεί να συμβούν σε κάθε σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας, όπως έχει δείξει η ιστορία των συστημάτων διαχρονικά, περιλαμβανομένου του Ελληνικού. Η διατήρηση της ασφάλειας λειτουργίας ενός συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία, η οποία απαιτεί τη διατήρηση της ευστάθειας της συχνότητας, δηλαδή την ισορροπία μεταξύ παραγωγής και φορτίου και της ευστάθειας των τάσεων και των γωνιών τους στο σύστημα κατά την κανονική λειτουργία του και μετά από διαταχές. Η διείσδυση των ΑΠΕ λόγω της στοχαστικής παραγωγής τους και της διασύνδεσης τους μέσω ηλεκτρονικών μετατροπέων με αποτέλεσμα τη μείωση της αδράνειας του συστήματος περιπλέκει τα σχετικά φαινόμενα. Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι για να διατηρηθεί η ευστάθεια θα πρέπει το σύστημα να επιστρέψει στην παραγωγή ενέργειας από θερμικές μονάδες, ούτε ότι δεν υπάρχουν σήμερα τεχνολογίες που μπορούν να ενισχύσουν την ευστάθεια του συστήματος έναντι διαταραχών. Κατ’ αρχάς οι ίδιες οι μονάδες ΑΠΕ μπορούν να προσομοιώσουν σε κάποιο βαθμό τη λειτουργία των θερμικών μονάδων παρέχοντας ευελιξία στην παρακολούθηση των μεταβολών της παραγωγής και του φορτίου. Το ίδιο μπορούν να κάνουν και οι μονάδες αποθήκευσης που λείπουν στο σημερινό ελληνικό σύστημα. Τέλος, σημαντικές υπηρεσίες ευελιξίας μπορούν να προσφέρουν διασπαρμένες μονάδες παραγωγής, αποθήκευσης και διακοπτόμενα φορτία στα δίκτυα μεταφοράς και διανομής. Η επιτυχής ενεργοποίηση της ευελιξίας αυτών των πόρων απαιτεί τον καλό συντονισμό των διαχειριστών μεταφοράς και διανομής, την τεχνική δυνατότητα ελέγχου των πόρων και το κατάλληλο πλαίσιο λειτουργίας της σχετικής αγοράς ευελιξίας.
-Πόσο ανθεκτικό και “ευέλικτο” είναι το ελληνικό δίκτυο σε περιόδους υψηλής παραγωγής από ΑΠΕ; Ποιες προβλέψεις ή “κόφτες” υπάρχουν σήμερα στο ελληνικό σύστημα για να αποφεύγονται τέτοια σενάρια υπερφόρτωσης;
Στο ελληνικό σύστημα μεταφοράς, και τον τελευταίο καιρό και της διανομής, εφαρμόζονται σήμερα σημαντικές περικοπές στην πλεονάζουσα παραγωγή των ΑΠΕ σε περιόδους χαμηλού φορτίου, διατηρώντας με επιτυχία την ασφάλεια του συστήματος, όπως έδειξε και η τελευταία εμπειρία την περίοδο του Πάσχα. Δεν έχουμε πάντως κάποιο δεδομένο που να αποδεικνύει ότι το μπλακάουτ της Ισπανίας-Πορτογαλίας οφείλεται σε υπερπαραγωγή των ΑΠΕ.
-Ποιος είναι ο ρόλος των διασυνδέσεων με γειτονικές χώρες και πώς μπορούν να ενισχυθούν, ώστε να αυξηθεί η σταθερότητα του συστήματος;
Οι διασυνδέσεις με γειτονικές χώρες αυξάνουν την αδράνεια του συστήματος ενισχύοντας την ευστάθεια συχνότητας και κυρίως προσφέρουν εξωτερική υποστήριξη κατά την επανεκκίνηση του συστήματος μετά από το μπλακάουτ. Π.χ. το σύστημα της Ισπανίας έλαβε ηλεκτρική ενέργεια από τη Γαλλία και το Μαρόκο, ενώ οι πυρηνικές της μονάδες άργησαν πολύ να εκκινήσουν.
–Πώς πρέπει να θωρακιστούμε, ούτως ώστε να αποφευχθούν αντίστοιχα φαινόμενα; Στην Ελλάδα υπάρχει σχέδιο έκτακτης ανάγκης για διαχείριση αντίστοιχων καταστάσεων;
Είναι βέβαιο ότι ο ΑΔΜΗΕ διαθέτει σχέδια έκτακτης ανάγκης για τη διαχείριση καταστάσεων που μπορεί να οδηγήσουν το σύστημα σε ανασφαλή κατάσταση λειτουργίας. Αν και δεν υπάρχει τρόπος με τον οποίο μπορούν να αποκλειστούν οι πιθανότητες μπλακάουτ, υπάρχουν σίγουρα τρόποι ενίσχυσης της ασφάλειας λειτουργίας του συστήματος. Θα πρέπει κατ’ αρχάς να διατίθεται η κατάλληλη εφεδρεία από ευέλικτες μονάδες και άλλους ευέλικτους πόρους σε αντίστοιχους χρόνους ενεργοποίησης τους μέσω της λειτουργίας των αντίστοιχων αγορών. Πέραν αυτών όμως θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν σήμερα κρίσιμες υποδομές και να ενισχυθεί με κάθε τρόπο η ασφάλεια λειτουργίας τους. Π.χ. υπάρχουν σήμερα εξελιγμένα τεχνολογικά εργαλεία που μπορούν να εκτιμήσουν σε πραγματικό χρόνο τη δυναμική ασφάλεια του συστήματος σε περίπτωση διαταραχών και να καθοδηγήσουν τους χειριστές για την επαναφορά του συστήματος σε ασφαλή κατάσταση λειτουργίας.
Η εφαρμογή τεχνικών τεχνητής νοημοσύνης, που έχει αρχίσει να εφαρμόζεται σε τέτοια συστήματα, μπορεί να προσφέρει σημαντική βοήθεια στους χειριστές σε αυτές τις περιπτώσεις.
