Το πολύ ενδιαφέρον με αυτή την ιστορία με τις τρεις λίμνες στον υπόγειο Κηφισό, είναι ότι το τί συμβαίνει κάτω από τον οδόστρωμα από ότι φαίνεται δεν το ανακάλυψαν οι αρχές (αν υπάρχουν καν αρχές που επιβλέπουν και συντηρούν το έργο) αλλά κάποιοι “τρελοί” οι οποίοι έχουν ένα κανάλι στο YouTube και μπαίνουν κάθε τόσο στο ποτάμι και περπατάνε για χιλιόμετρα, μέσα στο σκοτάδι, μέσα σε λάσπες, μπάζα, σκουπίδια και λύματα.
Τι έγινε λοιπόν εκεί και πώς “δημιουργήθηκαν” οι λίμνες;
Για να το καταλάβουμε αυτό πρέπει πρώτα να καταλάβουμε τί συμβαίνει όταν εγκιβωτίζουμε ένα ποτάμι. Όταν δηλαδή επιλέγουμε να διαστρώσουμε την φυσική του κοίτη με τσιμέντο και να ρίξουμε τοιχία στα φυσικά πρανή. Θα αφήσω για λίγο στην άκρη το αν το να καταστρέφουμε μια φυσική κοίτη με χλωρίδα και πανίδα είναι σωστό περιβαλλοντικά, και θα μείνω στο τεχνικό σκέλος.
Οι στόχοι εκεί συνήθως είναι δύο: Ο ένας είναι το να αυξηθεί η διατομή της κοίτης, ώστε να μπορεί να περνάει περισσότερος όγκος νερού ανά μονάδα χρόνου, και ο δεύτερος είναι να αυξηθεί η ταχύτητα με την οποία κινείται το νερό μέσα στην κοίτη, ώστε να αυξηθεί ακόμα περισσότερο ο όγκος του νερού που μπορεί να περάσει ανά μονάδα χρόνου.
Όταν όμως ένα ρευστό κινείται με πολύ μεγάλη ταχύτητα παράλληλα με μια επιφάνεια τότε ασκεί υποπίεση σε αυτή την επιφάνεια. Για να το καταλάβεις αυτό πάρε ένα χαρτί, ακούμπησε το πάνω στο τραπέζι και φύσηξε πάνω από το χαρτί και παράλληλα με την επιφάνεια του τραπεζιού. Το χαρτί θα ξεκολλήσει από την επιφάνεια του τραπεζιού και θα ανυψωθεί. Αυτό αυτό ονομάζεται φαινόμενο Bernulli και ισχύει για όλα τα ρευστά (ο αέρας και τον νερό είναι ρευστά).
Όταν λοιπόν το νερό κινείται με μεγάλη ταχύτητα μέσα στην τσιμεντένια κοίτη, συμβαίνει ότι και με το χαρτί στο παραπάνω παράδειγμα. Τα τσιμεντέντια στοιχεία, πλάκες, τοιχία κλπ δέχονται υποπίεση, και ειδικά σε σημεία που υπάρχουν αρμοί ή διακοπές στη σκυροδέτηση, υπάρχει πιθανότητα αστοχίας.
Είναι μεγάλη αυτή η πιθανότητα; Με δεδομένο ότι η ομάδα “γαιομυθική” έχει και σε προηγούμενες εξορμήσεις της βρει σημαντικές καταστροφές στην τσιμεντένια κοίτη, η πιθανότητα μάλλον δεν είναι καθόλου ασήμαντη και δεδομένα αυξάνεται εξαιτίας της προφανούς απουσίας επίβλεψης και συντήρησης της υποδομής.
Για να καταλάβεις, σκέψου ότι όταν κατασκευάζουμε μια αποχέτευση σε μονοκατοικία, την κάνουμε επισκέψιμη, ώστε αν βουλώσει ή σπάσει να μπορεί να ξεβουλώσει ή να αντικατασταθεί. Στον Κηφισό, από τον οποίο απορρέει ένας τεράστιο μέρος του νερού που δέχεται το Λεκανοπέδιο σε κάθε βροχόπτωση, δεν άφησαν καν σε δύο τρία σημεία τη δυνατότητα εύκολης πρόσβασης, ώστε να μπορεί να μπει ένας εργάτης με ένα αυτοκίνητο να ελέγξει, αφενός την κοίτη του ποταμού, αφετέρου το αν είναι στατικά εντάξει η υποδομή που δημιουργήθηκε.
Σε κάθε περίπτωση, η ουσία είναι ότι το πρόβλημα εδώ δεν είναι απλά τεχνικό. Το τεχνικό πρόβλημα είναι αυτό που προκύπτει ως τέτοιο όταν έχουμε επιλέξει να αγνοούμε συστηματικά το πολεοδομικό και περιβαλλοντικό σκέλος του σχεδιασμού. Όταν νομίζουμε ότι η χωροταξία, η πολεοδομία, η οικολογία, και όλα αυτά με τα οποία αλλού οι άνθρωποι χαράζουν στρατηγικές, είναι περιττά και μπορούν να αντικατασταθούν από πολλά κυβικά τσιμέντου. Γιατί αυτό κάνουμε σε αυτό το μαγαζί, αντί να σχεδιάζουμε και να διαμορφώνουμε στρατηγικές για να ελέγξουμε το αστικό και κυκλοφοριακό ξεχείλωμα (έστω τώρα), αντί να ελέγξουμε και να προστατεύσουμε τους φυσικούς δρόμους του νερού, τσιμεντώσαμε τον Κηφισό και τον Ιλισό και δεν ξέρω πόσα ακόμα ποτάμια και ρέματα, τα κάναμε αγωγούς ομβρίων, αποβλήτων και λυμάτων, για να χτίσουμε αρχικά από δίπλα και μετά από πάνω.
Το χειρότερο είναι ότι αυτό το κάναμε νομίζοντας ότι αυτό είναι εξέλιξη, ανάπτυξη και πολιτισμός, ενώ είναι απλά κτηνωδία.
Στο ερώτημα αν υπήρχε εναλλακτική η απάντηση είναι ΝΑΙ! Αλλά τις εναλλακτικές θα τις δει κάποιος μόνο αν μπορεί να καταλάβει το πρόβλημα συνολικά. Και το πρόβλημα δεν είναι απλά το “πού θα πάει τόσο νερό”; Αυτή είναι η λάθος ερώτηση γιατί το πρόβλημα είναι αλλού! Είναι στο ερώτημα “γιατί είναι τόσο το νερό;” και “γιατί δεν έχουμε πού να πάμε το νερό;”… Γιατί στον κόσμο του σχεδιασμού, για να είναι σωστή μια απάντηση πρέπει πρώτα να είναι σωστή η ερώτηση!
Χάρης Χείζάνογλου
Αρχιτέκτων
