Της Μαίρης Μαργαριτοπούλου*
Ας πούμε πως ξεκινάει μια έρευνα σε μαθητές με την ερώτηση «τι είναι οι θεσμοί». Ασφαλώς δεν περιμένει κανείς να δοθεί από τα παιδιά η πλήρης επιστημονική τεκμηρίωση. Αλλά μια πρώτη και εύκολη απάντηση θα ήταν οι πολυσυζητημένες έννοιες του θεσμού της οικογένειας ή του γάμου.
Αν η ερώτηση έχρηζε επεξήγησης, τότε τα πράγματα μάλλον θα δυσκόλευαν.
Στην επίσης σχετική ερώτηση «ποιους άλλους θεσμούς» γνωρίζετε, οι απαντήσεις θα ήταν συγκεχυμένες ή και λανθασμένες.
Οι αντίστοιχες ερωτήσεις προς ενήλικες δεν θα διέφεραν και πολύ ως προς την ευρύτητα και κατανόηση του όρου.
Και πράγματι οι θεσμοί, που προέρχονται από το αρχαίο ρήμα τίθημι – θέτω κανόνες – απαιτούν μια εξαιρετικά συνθέτη διεργασία. Επιδίδονται σε μια διαρκή μάχη ισορροπίας που πρέπει να διαμορφώνεται από την εκάστοτε κοινωνική εξελικτική διαδικασία ως προς τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Ως κανόνες Δικαίου κοινωνικής συνύπαρξης απαιτούν συνεχή επαναπροσδιορισμό. Σε μια κοινωνία που επιδιώκει την ισότιμη νομική κατάσταση, οι θεσμοί μπορούν να προσδιορίζουν μια αξιακή κατεύθυνση, αλλά εκ των πραγμάτων δεν είναι ικανοί να την προκαθορίζουν.
Οι κοινωνικοί θεσμοί διαμορφώνονται ικανοποιητικά μόνο όταν αφουγκράζονται το πραγματιστικό. Δεν μπορεί και δεν πρέπει να εκλαμβάνονται σαν αρχέτυπα μοτίβα συμπεριφοράς όταν η κοινωνική διαστρωμάτωση απαιτεί αλλαγές. Εκεί κρίνεται και η ικανότητα κατανόησης της πολιτείας και της νομικής κοινότητας για την εξισορρόπηση των διαφορετικών ατομικών δικαιωμάτων, επιλογών, κοινωνικών αιτημάτων.
Αντίθετα, σε πολιτειακό επίπεδο, οι θεσμοί και οι εκπρόσωποί τους κρίνονται ως προς την σταθερότητα και την Αξιακή κατεύθυνση που οφείλουν να εκπέμπουν για μια ευνομούμενη κοινότητα.
Η τήρηση και ο σεβασμός των βασικών αρχών της Δημοκρατίας, του Εθνικού, Ενωσιακού ή Διεθνούς Δικαίου και των Νόμων αποτελεί ηθική υποχρέωση κάθε βαθμού πολιτειακού παράγοντα ή εκπροσώπου. Κάθε περιστασιακή παρέκκλιση, παρερμηνεία ή κακή νομοθέτηση δίνει το έναυσμα στο κοινωνικό σύνολο να αυθαιρετεί καθ´ εικόνα και ομοίωση.
Τα πολλά παραδείγματα του «Δάσκαλε που δίδασκες και Νόμο δεν εκράτεις», προσάπτονται σήμερα περισσότερο παρά ποτέ στο ελληνικό πολιτειακό κατεστημένο. Η πλήρης απουσία θεσμικής σοβαρότητας και ικανής προληπτικής παρέμβασης σε κάθε επίπεδο οδηγεί την κυβέρνηση σε δημοσκοπική φθορά, κάτι που λίγο ενδιαφέρει την ελληνική κοινωνία.
Μια σειρά αυθαιρεσιών όμως της κυβερνητικής ελίτ και των θεσμικών εκπροσώπων της ως προς την έλλειψη αξιακής κατεύθυνσης έβλαψε σοβαρά την ελληνική κοινωνία με φαινόμενα που αγγίζουν τα όρια της τερατογένεσης. Αντίθετα, όλα εκείνα τα ατομικά δικαιώματα, ακόμη και της ίδιας της ζωής που εκπέμπουν 112, απορρίπτονται στον κάδο της ανακύκλωσης του κατεστημένου.
Όλα Ανάποδα.
Και είναι άξιο απορίας, τώρα που ανοίγει και η σχετική συζήτηση, να δούμε ποιος θα προταθεί Θεσμικά για Πρώτος Πολίτης μιας τέτοιας χώρας.
*Μαίρη Μαργαριτοπούλου
π. Δημοτική Σύμβουλος Νέας Φιλαδέλφειας
